กะรัต (Carat) คือหน่วยวัดน้ำหนักของอัญมณี โดย 1 กะรัต (ct) เท่ากับ 0.2 กรัม โดยเฉพาะในกรณีของเพชร สถาบันการประเมินและการตรวจสอบในประเทศญี่ปุ่นจะระบุอย่างละเอียดจนถึงระดับทศนิยม 3 ตำแหน่งในใบรับรองการประเมิน ในขณะที่การค้าขายทั่วไป มักจะแสดงในรูปแบบทศนิยมเพียง 2 ตำแหน่งเท่านั้น
เมื่อค่ากะรัตเพิ่มขึ้น ความล้ำค่าของอัญมณีก็จะสูงขึ้น ส่งผลให้ราคาสูงขึ้นอย่างรวดเร็ว แม้ว่าเพชรจะมีคุณภาพเท่ากัน แต่หากคารัตเพิ่มขึ้นเป็น 2 เท่า ราคาก็ไม่จำเป็นต้องเพิ่มขึ้นเป็น 2 เท่าเสมอไป โดยเฉพาะอย่างยิ่ง เมื่อขนาดของเพชรถึงจุดที่เป็นขนาดยอดนิยม เช่น 0.5ct หรือ 1.0ct ราคาก็มักจะเพิ่มขึ้นอย่างมาก
กรณีที่เป็นการเจียระไนในอุดมคติอย่างเพชรทรงกลม (Round Brilliant Cut) เมื่อดูความสัมพันธ์ระหว่างกะรัตและขนาดแล้วจะพบว่า เพชรขนาด 0.1ct มีเส้นผ่านศูนย์กลางราว 3.0mm, เพชรขนาด 0.5ct มีเส้นผ่านศูนย์กลางราว 5.2mm และเพชรขนาด 1.0ct มีเส้นผ่านศูนย์กลางประมาณ 6.5mm

การเจียระไน (Cut) เป็นปัจจัยสำคัญในการดึงเอาความเปล่งประกายของเพชรออกมาให้มากที่สุด เพชรที่ได้รับการเจียระไนที่ยอดเยี่ยมจะสะท้อนแสงได้อย่างดีและเปล่งประกายความงดงามออกมา เมื่อประเมินการเจียระไนจะวัดผลได้ 5 ระดับ ตั้งแต่ "ยอดเยี่ยม" (Excellent) ไปจนถึง "คุณภาพต่ำ" (Poor)
การประเมินจะถูกแบ่งเป็นสองส่วน ได้แก่ "สัดส่วน" (Proportion) และ "การเก็บงาน" (Finish) โดยสัดส่วนจะประเมินขนาดและอัตราส่วนของแต่ละด้าน รวมถึงมุมของการเจียระไนแบบ Round Brilliant Cut รวมถึงมี "รูปร่างในอุดมคติ" ที่จะดึงความเปล่งประกายออกมาได้มากที่สุด และเพชรจะถูกจัดใน 5 ระดับตามความใกล้เคียงกับรูปร่างในอุดมคตินี้
ส่วนของการเก็บงานจะถูกแยกย่อยเป็น "การขัดเกลา" (Polish) และ "ความสมมาตร" (Symmetry) ในส่วนการขัดเกลาจะประเมินคุณภาพการขัดเงา ขณะที่ความสมมาตรจะประเมินการจัดเรียงและความสมมาตรของแต่ละด้าน โดยประเมินทั้งสองอย่างนี้ใน 5 ระดับ
ดังนั้น การประเมินการเจียระไนจะพิจารณาจาก "สัดส่วน" (Proportion), "การขัดเกลา" (Polish) และ "ความสมมาตร" (Symmetry) โดยเพชรที่ได้รับการประเมินสูงสุดในทุกด้านในระดับ "ยอดเยี่ยม" (Excellent) จะได้รับการเรียกว่า "3EX" (Triple Excellent) นอกจากนี้ เพชรบางเม็ดที่มีลักษณะพิเศษอาจปรากฏลวดลายรูปหัวใจและลูกธนู "Heart & Cupid（H&C）" ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของการเจียระไนที่สมบูรณ์แบบตามเงื่อนไขพิเศษ
เพชรที่ได้รับการเจียระไนระดับ "3EX" หรือ "Heart & Cupid" จะสามารถมองเห็นความเปล่งประกายได้ด้วยตาเปล่าและได้รับการยกย่องว่าเป็นการเจียระไนที่ดีที่สุด

โดยทั่วไปแล้วเพชรมักมีสิ่งเจือปนขนาดเล็กภายใน (Inclusion) หรือตำหนิบนพื้นผิว(Blemish) ในส่วนของ"ความสะอาด" (Clarity) จะทำการประเมินระดับของสิ่งเจือปนและตำหนิเหล่านี้ โดยนักประเมินที่มีความเชี่ยวชาญจะใช้แว่นขยายกำลังขยาย 10 เท่าในการตรวจสอบ และจัดอันดับเป็น 11 ระดับ

ระดับความสะอาดของเพชร (Clarity) จะถูกจัดอันดับตั้งแต่ระดับที่ใสสะอาดที่สุด "FL (Flawless)" ไปจนถึงระดับที่มีสิ่งเจือปนมากที่สุด "I3" โดยมีหลักเกณฑ์การประเมินดังนี้:

FL (Flawless): แม้จะส่องโดยใช้แว่นขยาย 10 เท่าก็ไม่พบสิ่งเจือปน (Inclusion) หรือตำหนิบนพื้นผิว (Blemish)
IF (Internally Flawless): แม้จะส่องโดยใช้แว่นขยาย 10 เท่าก็ไม่พบสิ่งเจือปน (Inclusion) แต่มีตำหนิบนพื้นผิว (Blemish) เพียงเล็กน้อย .
VVS1/VVS2 (Very Very Slightly Included):สิ่งเจือปน (Inclusion) มีขนาดเล็กมากจนแทบมองไม่เห็น แม้ส่องโดยใช้แว่นขยาย 10 เท่า
VS1/VS2 (Very Slightly Included): สามารถมองเห็นสิ่งเจือปน (Inclusion) ขนาดเล็กได้เมื่อใช้แว่นขยาย 10 เท่า
SI1/SI2 (Slightly Included): สามารถมองเห็นสิ่งเจือปน (Inclusion)ได้อย่างชัดเจนเมื่อใช้แว่นขยาย 10 เท่า
I1/I2/I3 (Included): สามารถมองเห็นสิ่งเจือปน (Inclusion)ได้ชัดเจนทั้งผ่านแว่นขยาย 10 เท่าและบางครั้งก็เห็นได้ด้วยตาเปล่า ซึ่งส่งผลต่อความบริสุทธิ์ของเพชรอย่างมาก

การประเมินระดับความสะอาด มิได้พิจารณาเพียงขนาดของสิ่งเจือปน (Inclusion) เท่านั้น แต่ยังรวมถึงจำนวน, ตำแหน่ง, ชนิด, การมองเห็น และสีของสิ่งเจือปนอีกด้วย

สี (Color) ของเพชรจะถูกจัดอันดับตั้งแต่ระดับ D ถึง Z โดยเริ่มจาก D-color ซึ่งเป็นสีที่ใสบริสุทธิ์ที่สุด และยิ่งมีสีชัดขึ้นเท่าใด อักษรในระดับการจัดอันดับก็จะเพิ่มขึ้นไปจนถึง Z-color ยิ่งเป็นเพชรที่ใกล้เคียงกับ D-color มูลค่าก็จะยิ่งสูงขึ้น แต่ยิ่งเพชรมีสีชัดเจนก็จะยิ่งมีมูลค่าลดลง การประเมินสีตามมาตรฐาน 4C จะใช้กับเพชรโทนสีเหลืองถึงน้ำตาลเป็นหลัก หากเพชรมีสีอื่นๆ เช่นชมพูหรือฟ้า เพชรเหล่านั้นจะถูกจัดเป็นเพชรสีแฟนซี (Fancy Color Diamond) และจะใช้เกณฑ์การประเมินที่แตกต่างจาก 4C นอกจากนี้ หากสีของเพชรมีความเข้มกว่าระดับ Z ก็จะถูกจัดเป็นเพชรสีแฟนซีเช่นกัน โดยทั่วไปแล้ว เพชรที่มีสีเหลืองหรือน้ำตาลอ่อนมักถูกมองว่ามีมูลค่าต่ำกว่าเพชรใสไร้สี แต่หากมีสีเข้มชัดจนถึงระดับเพชรสีแฟนซีแล้ว เพชรเหล่านี้จะล้ำค่าและได้รับการประเมินราคาสูงกว่าได้ ตัวอย่างเช่น เพชรสีเหลืองที่มีระดับสีเกิน Z อาจมีราคาสูงกว่าเพชรสีใสอย่าง D-color นอกจากนี้ หลายท่านอาจเคยได้ยินว่าคุณสมบัติการเรืองแสงของเพชร มีผลต่อการประเมินสีของเพชร ซึ่งในความเป็นจริงแล้ว แทบไม่มีผลกระทบต่อการประเมินเลย การเรืองแสงหมายถึงการที่เพชรปล่อยแสงสีฟ้าออกมาเมื่อถูกแสงอัลตราไวโอเลต (UV) และเนื่องจากการประเมินสีแบบ 4C จะมุ่งเน้นไปที่เพชรโทนสีเหลือง ทำให้แม้ว่าแสงเรืองนี้อาจส่งผลให้เพชรดูเปลี่ยนไปเล็กน้อย แต่โดยทั่วไปจะไม่กระทบต่อการจัดอันดับสี เว้นเสียแต่ว่าเพชรนั้นจะมีการเรืองแสงในระดับที่สูงมากเท่านั้น